Huldiging

De winnende olympisten van alle bètaolympiaden werden vanmiddag gehuldigd voor hun prestaties bij de landelijke finales en werden veel geluk gewenst op de Internationale waar zij Nederland mogen vertegenwoordigen. De staatssecretaris was gevraagd om die honneurs waar te nemen, maar hij bleek helaas verhinderd. Toen dit werd aangekondigd, ging er een collectieve zucht van teleurstelling door de zaal.
Zijn vervanging was dhr. Post, directeur van de sectie Voortgezet Onderwijs van het ministerie, die zeer netjes de minister excuseerde en de verdere ceremonie prima verzorgde.



Na een aantal korte inleidende praatjes en een lezing over Escher en het Droste effect, werden alle olympisten naar voren geroepen om iets over zichzelf te vertellen en een certificaat in ontvangst te nemen. Een interessante draai aan de huldiging was dat alle olympisten gevraagd werd om in vijf woorden een tip mee te geven aan het ministerie. Wat zou het ministerie beter kunnen doen voor Nederlandse talenten? Een erg leuke vraag, des te meer omdat de tips ook daadwerkelijk genoteerd werden. Er kwamen ook erg scherpe antwoorden voorbij die eigenlijk allemaal aangaven dat er nog veel meer gedaan kan worden voor de betere leerling, door scholen, maar zeker ook door de politiek! Een heel duidelijk statement waarbij iedereen hoopt dat het tot verandering leidt.

Nog iets meer dan twee weken en dan vertrekken onze vier winnaars naar Bern. We hebben er allemaal ontzettend veel zin in, dus laten we er iets moois van maken! Op naar de medailles!

Terugkomst - Dag 1

We zijn er nog niet. Of althans, we zijn wel weer in Wageningen, maar de vier winnaars zijn nog niet klaar met oefenen, leren en studeren voor de Internationale. Vandaag is de eerste van de twee terugkomdagen ter laatste praktische voorbereiding voor we afreizen naar Bern. Op het programma staan spectrofotometrie, de dissectie van een sprinkhaan, entomologie (insectenkunde) en statistiek.

Op dit moment zijn Fransje, Rik, Sfia en Fenne bezig met het analyseren van een sprinkhaan en dat blijkt beter te gaan en leuker te zijn dan de slak tijdens de eindronde. Toch blijkt er nog wat kennis te ontbreken "wat is rostraal?". Gelukkig zijn we hier nog om te leren! En uiteindelijk moet ook alles hier kapot.

Tussendoor komen er al allerlei tips langs voor de IBO: als iets niet helemaal goed gaat, even overslaan; werkt iets niet of ontbreekt iets, hand omhoog; altijd antwoorden invullen; planning is ontzettend belangrijk als iedereen hetzelfde apparaat moet gebruiken; etc. Helaas was er nog niet zo veel in Campbell geleerd als de leiding misschien gehoopt had, vanwege vakanties en feestjes. Zou het doorgedrongen zijn dat als men voor goud wil gaan, er wel nog gestudeerd moet worden?
Vanochtend werd ook druk gesproken over de gemaakte examens, behaalde 10-en, cum laudes en gedane herkansingen. Herkansingen? Ja, want een 8,4 voor biologie, dat kan natuurlijk niet! Dat stemt de leiding weer gerust, want met die instelling komt het bij de IBO ook wel goed!

De winnaars!

Wageningen, woensdag 12 juni 2013

Fransje van Tartwijk, leerling van het Junior College Utrecht en Christelijk Gymnasium Utrecht, heeft de Nationale Biologie Olympiade 2013 gewonnen. Na een intensieve eindweek aan Wageningen University, vol colleges, practica en toetsen op hoog niveau, werden vanmiddag de winnaars bekend gemaakt. Fransje van Tartwijk, Rik van der Stelt, Sfia Bearzatto en Fenne Dijkema zullen Nederland in juli gaan vertegenwoordigen op de Internationale Biologie Olympiade in Bern, Zwitserland.

De vier winnaars van de Biologie Olympiade 2013, met de klok mee Fransje van Tartwijk, Rik van der Stelt, Fenne Dijkema, Sfia Bearzatto

In de voorronde lieten de negentien finalisten uit de laatste klassen van het VWO al ruim 9000 leerlingen achter zich. Met de eindweek beleefden zij méér dan een wedstrijd. Er worden getalenteerde, breed geïnteresseerde en enthousiaste leerlingen bij elkaar gebracht die worden uitgedaagd en gestimuleerd om het beste uit zichzelf te halen. De leerlingen krijgen les op universitair niveau. Ze blijken dit bijzonder goed aan te kunnen en zuigen alle aangeboden kennis op.

De winnaars zullen op 27 juni gehuldigd worden door de minister van onderwijs, samen met de winnaars van de andere olympiades.

(dit bericht werd ook geplaatst op de website van de Biologie Olympiade)

De stilte voor de storm

Er is zich momenteel een unicum aan het voltrekken in de grote zaal van De Barg: 11 van de 19 olympisten zitten muisstil aan de lange eettafel, met slechts het onregelmatige geluid van ritselend papier en bewegende pennen op papier dat de stilte doorbreekt. Schijn bedriegt echter in deze ogenschijnlijk rustige situatie, want men is met toegenomen intensiteit bezig zich zo goed mogelijk voor te bereiden op de naderende Campbelltoets.
De intensiteit waarmee de olympisten zich de afgelopen dagen ...

Ah, een vraag! Hoe vertaal je "adrenal medulla" en "adrenal cortex"? Die vraag is nog wel eenvoudig te beantwoorden: het centrum van de bijnier en dat wat er omheen zit.

Dus, die intensiteit. De druk is gedurende de week toegenomen, want hoewel we inmiddels over de helft zijn wat betreft het aantal toetsmomenten - vanmiddag was er weer één, maar daar later meer over - zijn er nog 5 toetsmomenten te gaan met nog belangrijke punten om te verdienen.

Eén van die toetsen is de Campbelltoets, ieder jaar vakkundig samengesteld door oud-deelnemers. Het idee is simpel: alles wat in de opgegeven hoofdstukken van Campbell staat, kan getoetst worden en dan uiteraard zonder stomme feitenkennisvragen, maar met mooi geconstrueerde vragen op hoog niveau (een prachtige oefening voor de Internationale dus).  Dit jaar mogen de Olympisten een 'spiekbrief' maken. Ik hoop dat het ze zal helpen, al was het maar voor hun gemoedsrust. Ze zien er in ieder geval erg kunstig uit!

Vanochtend hadden we het bekende, maar o zo interessante microbiologiepracticum van Gosse Schraa, waarbij steriel werken toch altijd lastiger blijkt dan het klinkt. Ook daar was een unicum voor olympiadebegrippen, namelijk ons eerste bezoek aan het Oriongebouw. Snel daarna voltrok zich het derde unicum, namelijk het college van Eric Schranz. Hij gaf (voor het eerst voor olympiadebegrippen) op een enthousiaste manier en op hoog tempo een kijkje in de "comparative genomics": hoe kun je met behulp van chromosoominformatie allerlei informatie over de evolutie van organismen herleiden. Er waren hele mooie plaatjes en diagrammen en vanuit de olympisten kwamen veel intelligente vragen. Een succesnummer dus!

Inmiddels is een deel van de mensen al naar bed. Wellicht verstandig. We zullen het morgen zien!

Ploeteren met planten en klooien met kloten

Een bijna internetvrij weekend ligt achter ons. De laatste keer dat de lezer een kijkje in het olympiadewereldje kreeg is al ruim twee dagen geleden, op de late vrijdagavond. De zaterdagochtend luidde het weekend van de plantjes is. We begonnen de dag met een practicum plantenanatomie. De studenten moesten coupes snijden van zelf verzamelde stengels, bladeren en wortels en die vervolgens opleuken met stoffen die de weefsels kleuren. Er bleken meerdere snijtalenten in de groep rond te lopen en we werden getrakteerd op enkele zeer professionele preparaten. Na een heerlijke Zwoele Zwijn lunch hebben we vooral geprofiteerd van het lekkere weer en ons buiten opgehouden. Na het oud-Hollandse eten van vrijdag, was het tijd voor een oer-Hollandse activiteit: klootschieten. Het klootschieten moet je een zware bal een parcours laten afleggen in zo min mogelijk worpen. Dat vertaalt zich naar het afleggen van een parcours in zo min mogelijk botsingen met bomen en aanvaringen met passerende honden en het zo snel mogelijk terugvinden van een kloot die in de brandnetels is beland. Toen Marc met een oerkreet het laatste groepje over de finish had gegooid, kon er genoten worden van een ijsje en een geheel nieuw spelletje: weerwolven en vampieren, ofwel Twilight. Daarna zat de ontspanning er goed in. Er werd uitgebreid gegeten en daarna had niemand haast om van tafel te gaan. Uiteindelijk verschenen dan toch de Campbell's Biology tekstboeken op tafel, maar in de meeste gevallen dienden die slechts als decor voor gesprekken die maar vaag aan biologie gerelateerd waren.

De zondagochtend begon in alle vroegte en in een koude buitenlucht. De groep vertrok al om half negen richting de Grebbeberg voor een plantenexcursie van Jan Wieringa en Marc Sosef. De leerlingen werden ingewijd in een bijzondere eigenschap van biologen: het kunnen verdrijven van uren en uren op een stukje grond van een paar vierkante meter. Met de diversiteit aan planten in deze omgeving van de Nederrijn heb je geen ander tijdverdrijf nodig dan een loepje en Heukel's Flora. In de middag gingen de leerlingen zelf aan de slag. Het onderwerp van studie: de Blauwe Kamer, een natuurgebied in de uiterwaarden van de Nederrijn. Dankzij het bizar hoge water van dit jaar was het onderzoeksgebied echter drastisch ingeperkt, maar dat mocht de pret niet drukken. Daarna moesten de leerlingen zwoegen op de eerste en laatste toets van zondag. Als volleerde plantkundigen staarde men door een loepje naar de te determineren plantjes en de stukjes komkommer die dienden als test van de botanische vruchtkennis werden vakkundig uit elkaar gesloopt.

Later op de avond keerde men terug naar Wakkerdam, waar weer de nodige hoeveelheid weerwolf werd gedood. Sommige anderen kozen voor het gezelschap van Campbell en met nog drie dagen te gaan is dat geen onverstandige keuze. Nu, op deze vroege ochtend, gaan we voor het eerst duiken in de wereld van de micro-organismen. Maar eerst wacht ons een verfrissend fietstochtje, waarna we hopelijk allemaal wakker aankomen in het splinternieuwe Oriongebouw.

Niets is wat het lijkt: Over de kat van Mark en bananen die niet op bessen lijken

Op de late avond krijg de nachtbrakende lezer nog even een update van mij. Vandaag was een bijzondere dag, in twee opzichten. De dag begon met een DNA practicum van Hans Helder en Sven van den Elsen. Het eerste practicum was CSI met nematoden: is worm X of worm Y de dader? Die technieken zijn natuurlijk geweldig indrukwekkend, vooral om voor het eerst te doen. Maar het kan indrukwekkender, zo hebben we vandaag ervaren: het is inmiddels mogelijk om het DNA niet alleen te extraheren en zichtbaar te maken, maar ook om in een paar uur een stukje van het DNA te sequencen (de volgorde van A,C,T en G basen bepalen).  Nog nooit eerder is een dergelijk practicum in klasverband uitgevoerd. Het was dus een unicum, een leuke nieuwe ervaring ook voor de doorgewinterde begeleiding van de NBO en een tikje stressvol voor de organisatoren van het practicum. De leerlingen hadden voor dit practicum DNA van hun huisdieren meegenomen, of namen monsters van hun eigen wangslijm of haar. Na een excursietje in knaprode labjassen en een toets, was daar de uitslag. De reactie was niet alleen goed doorlopen, er waren ook nog leesbare resultaten uitgekomen! De sequenties verschenen op het scherm achter Sven, samen met matches uit de grote database van zoogdieren. En interessante resultaten waren het zeker: tot zijn eigen verbazing is Marks kat helemaal geen kat, maar een poema! En Jorn is wel vermomd als gezonde Hollandse jongen, maar eigenlijk is 'ie een hond. Ach ja, labwerk is mensenwerk. Ondanks wat knip en plak foutjes was het practicum een groot succes en kan na deze geweldige start zijn weg gaan vinden naar de middelbare scholen. En leuk was het zeker!

Later op de avond en na een heerlijke Oud-Hollandse maaltijd van de hand van onze kookploeg, het Zwoele Zwijn, was er nog even tijd voor een (tweede) toetje: het vruchtenpracticum. Ook dit practicum sloeg de bodem onder veel zekerheden vandaan: een walnoot is geen noot? Een banaan is een bes? Biologie vergt soms wat van je voorstellingsvermogen. Nadat de vruchten vakkundig gesloopt waren (zover als mogelijk zonder hamer) was het tijd voor de vrijdagavond. De vrijdagavond heeft zo zijn eigen effect op de groep. Schijnbaar van het ene op het andere moment verandert de groep van een verzameling individuen in eenheid. Nu hangt een groep mensen aan de 'bar', waar thee en cola geschonken worden, terwijl Sjoerd de boel opvrolijkt met een beetje gitaarmuziek. Aan de andere kant van de woonkamer zitten vier meiden Halli Galli te spelen, hopende dat hun vingers morgen nog in staat zijn een pen vast te houden. Terwijl de assistentie langzaam richting slaapzalen verdwijnt komt de sfeer er goed in. Je zou bijna vergeten dat er morgenochtend weer biologie bedreven moet worden...

 

Drukte in een plantencel

Vandaag staan het laatste deel van de ochtend en de middag in het teken van de plant. Anders dan gisteren wordt er dit keer even niets uit elkaar gehaald (dat komt morgen en overmorgen wel weer). Na het college van Padraic volgde vanochtend het verhaal van Jeremy Harbinson, dat de aanleiding heeft gegeven voor de naam van de alumnistichting van de olympiade: Rubisco. Rubisco is het belangrijkste enzym ter wereld, want het katalyseert het begin van de fotosynthese. Wat wonderbaarlijk is, is dat rubisco zo slecht is in wat het doet: het is groot en kostbaar, traag en het werkt zijn eigen functie tegen door niet alleen CO2, maar ook O2 vast te leggen. Jeremy leerde ons daarmee een belangrijke les in de biologie: de natuur is niet tot in de perfectie ontworpen, het is het beste wat de evolutie eruit heeft kunnen halen. En daarin zit een geweldige schoonheid.

Bij de lunch zat de sfeer er goed in. De gespreksonderwerpen volgden elkaar in hoog tempo op. Met al die gedeelde interesses heb je zoveel te bespreken... Maar bij het college van André van Lammeren en Henk Kieft neemt de concentratie het weer over. De middag besteden de leerlingen aan het bekijken van beweging in een plantencel. Niks saaie, bewegingloze hoopjes cytoplasma en bladgroen, in plantencellen (net als in alle andere cellen) ligt een uitgebreid wegennet. Gewapend met een microscoop maken de deelnemers zich wegwijs. Speciaal voor de thuisblijvers hebben we een kort filmpje gemaakt van wat zo'n microscoop dan toont: organellen die zich op hoge snelheid van rechtsonder naar linksboven door de cel bewegen, met op de achtergrond wat chloroplasten, die in dit geval vast liggen. Dubbelklik op het filmpje voor fullscreen.

Levenslessen op de vroege morgen

"Waarom zijn we vandaag omgefietst op weg naar de universiteit?" -- "We zijn niet omgefietst, de route van vanmorgen was nauwelijks langer dan die van gisteren." Ondanks deze vraag, ondanks dat de eerste ochtend vaak wat onwennig is, ondanks dat alles staan we keurig op tijd bij de collegezaal. De eerste spreker van de dag komt twee minuten later aanlopen.

Wat een schitterend toeval toch allemaal. Op een hoger, onbegrijpelijk niveau moet dit gepland geweest zijn. Want wat is er beter dan op zo'n wonderlijk moment na te denken over de belangrijkste vraag van allemaal: wat is de essentie van het leven? Precies daarmee begint Padriac Flood zijn college, om vervolgens door te gaan op de evolutionaire consequenties van de allerbelangrijkste uitvindingen uit de wereldgeschiedenis. -- Maar niet voordat er een groepsfoto is gemaakt.

Het leven is een zak blubber

Een middag vol gepriegel ligt achter ons. Na de uitgebreide lunch trokken we ons weer terug op de achtste om een zeester te lijf te gaan. De zeester diende als oefenmateriaal, de toets die volgde bestond uit een slak. Beide dieren moesten stukje voor stukje uit elkaar worden gehaald en alle organen worden herkend. Een hele uitdaging. Want waar is toch die zeefplaat? Waar zou dat steenkanaal moeten lopen? Hoe herken je een orgaan als alles op elkaar lijkt? Zelfs een zeester is zo makkelijk nog niet. Zoals werd opgemerkt: een zeester is een zak met blubber, net als wij overigens, maar het is wel bijzonder dat die zak met blubber zo goed functioneert. Er klonken kreten van verbazing toen werd aangekondigd dat het tijd was om op te ruimen. Waren er echt drie kwartieren verstreken sinds ze de eerste blik op de zeester wierpen? Na een verdient glaasje cola was het tijd voor het echte werk: de slak. Als tijdens de cola-pauze werd er diep nagedacht over probleem nr. één: hoe verwijder je toch dat slakkenhuis? Als snel leerden de olympisten dat het huisje al voor hen was verwijderd. Ook kwamen ze erachter dat het huisje toch niet het ingewikkeldste probleem van de slak is. Een slak is klein en de helft van het lijf bestaat uit geslachtsorgaan, dus alle andere organen zijn op z'n zachtst gezegd minuscuul. Aan het einde van het practicum was men niet geheel blij met de slak, het arme beestje werd hier en daar zelfs vervloekt. Toch lagen er verschillende prachtig geprepareerde slakken, opgefleurd met gekleurde spelden die uit de intieme delen van de slak staken.

Nu is er tijd voor wat ontspanning. In De Barg is iedereen even neergeploft en onder het genot van een potje Koehandel leert men de medekandidaten beter kennen. Ondanks het feit dat dit een individuele wedstrijd is, zijn gezelligheid en saamhorigheid misschien wel de belangrijkste ingrediënten voor succes. 

Hoe maakt men een wormpje klaar...

De kop is eraf! Alle olympisten hebben hun weg naar De Barg gevonden, dankzij vaders, moeders, honden of de NS. Net voor vertrek was de groep compleet en konden de eerste van vele fietstochten naar Wageningen beginnen. Dankzij het overdadige zonnetje was dat helemaal geen straf. Nu zitten de olympisten gefascineerd te kijken naar de demo van Wouter van Gestel, die zeer kundig een regenworm aan het ontleden is. Nu blijft het nog bij kijken, maar over een paar uurtjes gaan ook de olympisten zelf aan de slag. Dat belooft een middag vol gepriegel te worden, een ideaal fotomoment... Hier is alvast een impressie van het eerste college.